Genel Af İle Özel Af

Af, cezaevindeki suçlular ile ailelerini etkileyen çok önemli bir kurumdur. Doğurduğu sonuçlara göre af, genel af ve özel af olmak üzere ikiye ayrılır. Genel af ilan edilmesi halinde mahkumiyet ve kamu davası ortadan kalkmakta iken özel af ilan edilmesi halinde af yalnızca cezaya etki etmektedir.

Genel af, özellikle kamu davalarının düşürülmesini ve ceza mahkumiyetlerinin sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılmasını sağlayan hukuki bir uygulamadır. Özel af ise mahkumiyetlerin infazlarının azaltılması, adli para cezasına çevrilmesi ya da tamamen ortadan kaldırılmasını sağlayan hukuki bir uygulamadır.

Bu yazıda genel ve özel af kurumlarının neler olduğunu ve aralarındaki farkları ele alacağız.

AF

Madde 65- 

(1) Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar.

(2) Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir.

(3) Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir.

GENEL AF

Genel af; yasa koyucunun çeşitli faydalar gözeterek tüm veya belirli bazı suçlara ilişkin davaları ve kesinleşmiş cezaları bütün sonuçlarıyla birlikte ortadan kaldıran bir yasama işlemidir. 5237 sayılı TCK ’nın 65/1. maddesine göre genel af, henüz kesinleşmemişse kamu davasını, mahkûmiyet kararı kesinleşmiş ise hükmedilen cezaları bütün neticeleriyle birlikte ortadan kaldırır.

GENEL AFFIN HUKUKİ SONUÇLARI

Genel af, belirli bir tarih itibari ile işlenmiş olan suçlar için geçerli olabildiği gibi bütün işlenmiş olan suçlar için de geçerli olabilir. Bu kapsamda genel af sonucunda, suçların infazı ile ilgili hukuki sonuçlar doğacaktır.

Söz konusu hukuki sonuçlar, şu şekilde sıralanabilir;

Savcılıklar tarafından yürütülmekte olan soruşturmalar hakkında takipsizlik kararı verilir.

Kovuşturması ceza mahkemelerinde devam etmekte olan davalar hakkında düşme kararı verilir.

Yargılama sonucunda, ceza mahkumiyeti verilmiş dahi olsa, bu cezalar infaz edilmediği gibi cezadan kaynaklanan sonuçlar da ortadan kalkmış olur.

Mahkemeler tarafından verilmiş olan cezalardan dolayı oluşan sabıka kayıtları, genel affın yürürlüğe girmesi ile silinmektedir. (adli sicil kaydı silinir).

Bir kimse, genel aftan faydalandığı suçu tekrar işlese dahi, suçun tekerrüründen dolayı cezasında ağırlaştırma yapılmaz. Bu kişiler hakkında HAGB (hükmün açıklanmasının geri bırakılması) kararı verilemezse de, cezanın ertelenmesine karar verilebilir.

Genel af, kamu görevlileri ve memurlar için verilen disiplin cezaları için de hukuki sonuçlar doğurur. Burada önemli olan, mahkumiyetle sonuçlanan bir disiplin cezasının verilmiş olmasıdır. Genel affın yürürlüğe girmesi ile mahkûmiyet kararı ortadan kalkacağı için, disiplin cezası da kaldırılmış olur.

Mahkûmiyet cezası olmayan disiplin cezalarının ise, genel aftan dolayı hukuki sonuçları olmamaktadır. Genel affın yürürlüğe girmesinden sonra, hazine tarafından mahkeme masrafları talep edilemez. Mahkeme masrafları ödenmiş ise, bu masrafların iadesi de mümkün olmamaktadır.

ÖZEL AF

Özel af; işlenmiş olan fiilin suç olma niteliğini ortadan kaldırmamaktadır. 5237 sayılı TCK’nın 65/3 maddesi uyarınca özel af kurumunun, kamu davasına ve mahkûmiyete etkisi yoktur. Özel af ceza üzerinde etkilidir bu sebeple cezayı kısmen ortadan kaldırabilir veya tamamen düşürür. Özel affın mahkûmiyeti etkilememesi nedeniyle mahkûmiyete bağlı hak yoksunlukları devam eder.

Kanunda özel affın da üç değişik uygulama çeşidi bulunuyor. Bunlar şu şekildedir;

Cezaya etkisi bakımından çeşitleri:

1-Cezayı tümüyle ortadan kaldıran: Tam özel af olarak da adlandırılan bu af sonucunda, özel affın yürürlüğe girmesi ile cezanın infazı ortadan kalkar. Eğer ceza infaz edilmeye başlanmışsa, bu tarihten itibaren infaz durdurulur.

2-Cezayı azaltan: Bu özel af ile ceza tümüyle ortadan kalkmaz, sadece cezanın infazı belirli bir oranda azaltılır.

3-Cezayı değiştiren: Bu özel af çeşidinde ise, verilen cezanın yerine daha hafif bir ceza uygulanır

Faydalanacak şahıslara etkisi bakımından çeşitleri:

1-Ferdi özel af: Sadece belirli kişilerin cezasının affedilmesi için çıkarılan özel af çeşididir. Ferdi özel af çeşidinde, af edilen kişi ya da kişiler tek tek belirtilerek, suçlarından hangilerinin ne kadarlık kısımlarının af edildiği belirtilir.

2-Toplu özel af: Aynı suçu işlemiş olan tüm şahısları kapsayan özel af çeşididir. Bu af çeşidinde af edilen kişiler değil, hangi suçların ne kadarlık kısımlarının affedildiği belirtilir.

3-Şartlı özel af: Belirli şartların yerine getirilmesi ile yararlanılabilen özel af çeşididir.

 

ÖZEL AFFIN HUKUKİ SONUÇLARI

Özel af, mahkumiyeti ortadan kaldırmaz, mahkumiyetin infazı üzerinde etki yapar. Özel aftan faydalanılması için, mutlaka bir mahkûmiyet kararının verilmiş olması gereklidir. Bu da, savcıların yaptığı soruşturma veya mahkemenin yaptığı kovuşturmayı durdurmaz. Bu nedenle de soruşturma devam ederken takipsizlik, kovuşturma devam ederken ise beraat kararı verilmez.

Bir kimse özel aftan faydalandığı aynı suçu tekrar işlerse, tekerrürden dolayı cezanın ağırlaştırılması uygulanabilir

Bunların yanı sıra, özel aftan yararlanan kimselerin tekrar suç işlemeleri durumunda, HAGB (hükmün açıklanmasının geri bırakılması) veya cezanın ertelenmesi kararları da verilebilir.

 AF ÇIKARMAYA YETKİLİ MAKAMLAR

Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tam sayısının 3/5 (beşte üç) çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar verebilir. (Anayasa m.87). Yani, 600 milletvekilinin bulunduğu Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) en az 360 milletvekilinin kabul oyu ile bir genel af kanunu çıkarılabilir.

Cumhurbaşkanı, sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak üzere özel af çıkarma yetkisine sahiptir (Anayasa m.104).

Sadece orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz (Anayasa m.169).

Genel af ve özel af, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun (TCK) 65. Maddesinde düzenlenmiştir.

2023 yılında genel bir af düzenlemesinin çıkacağı dile getirilmekteydi ancak şu an yapılan açıklamalar doğrultusunda kesin bir şey olduğunu söylemek doğru değildir. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ; “”Cezasızlık algısını ortadan kaldırmak maksadıyla cezası az suçlarda yeni bir infaz uygulamasını gündeme getirmeyi ve Türkiye’ye kazandırmayı düşünüyoruz.” Açıklamasını yaptı ancak infaz düzenlemesi hayata geçerse hangi cezalara af geleceğine ilişkin henüz net bir açıklama yapılmadı.