KAMBİYO VASFINI YİTİREN SENET YAZILI DELİL BAŞLANGICI NİTELİĞİNDEDİR

KAMBİYO VASFINI YİTİREN SENET YAZILI DELİL BAŞLANGICI NİTELİĞİNDEDİR

Gerek hukuk yargılamalarında gerekse ceza yargılamalarında iddianın ispatı hususunda deliller büyük önem taşımaktadır. Hakim ileri sürülen deliller ışığında kanaatini bildirmekte ve kararını vermektedir. Bu bağlamda, zamanaşımına uğramış olan senetler İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu tarafından delil başlangıcı olarak kabul edilmiş ve zamanaşımı nedeniyle kambiyo vasfını kaybeden bonoya dayanma imkânı olmayan hamil, temel ilişkiye dayanarak açılan davalarda, zamanaşımına uğrayan bonodan delil başlangıcı olarak yararlanabilir denilmek suretiyle karar vermiştir.

İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu 2019/1 E. 2019/8 K. 25.12.2019 tarihli kararı şu şekildedir;

“..Bonoya ilişkin zamanaşımı süresinin geçmesi ile birlikte bonoya dayalı talep hakkı kendiliğinden sona ermemektedir (Öztan, s. 879; Kendigelen/Kırca. s. 264). Bu itibarla hamil, bonoya ilişkin zamanaşımı süresinin geçmesi hâlinde dahi, bonoya dayanarak borçluya karşı takip yapabilir veya genel mahkemelerde alacak davası açabilir. Ancak borçlunun zamanaşımı definde bulunması hâlinde, alacaklı kambiyo hukukundan kaynaklanan haklarını yitirecektir. Bu durum, bonoya ilişkin zamanaşımı süresinin geçmesi ile değil, borçlunun zamanaşımı definde bulunması ile ortaya çıkmaktadır. Borçlu süresi içinde zamanaşımı definde bulunmazsa söz konusu bono, hamile, zamanaşımına uğramamış bir bononun sağladığı tüm imkânları sağlayacaktır.

Zamanaşımına uğrayan bir bono kambiyo senedi vasfını kaybettiği için kambiyo hukukunun tanıdığı özel imkânlardan yararlanamayacak ve hatta adi senede dahi dönüşemeyecektir (Öztan, s. 878; Kendigelen/Kırca, s. 264). Zira zamanaşımına uğrayan bono fiziki olarak ortada olsa bile maddi hukuk anlamında artık hiçbir şey ifade etmemekte sadece ispat hukuku alanında delil başlangıcı olarak kabul edilmektedir (Öztan, s. 878; Kendigelen/Kırca, s. 264). Bu itibarla zamanaşımına uğrayan bono adi senede dönüşmeyeceği için, alacağın ispatı açısından tek başına yeterli olmayacak, bununla birlikte sadece HMK’nin 202. maddesi kapsamında bir (yazılı) delil başlangıcı olarak kullanılabilecektir.

HMK’nin 202/2 maddesine göre iddia konusu hukuki işlemin tamamen ispatına yeterli olmamakla birlikte, söz konusu hukuki işlemi muhtemel gösteren ve kendisine karşı ileri sürülen kimse veya temsilcisi tarafından verilmiş veya gönderilmiş belge, delil başlangıcı sayılır. Zamanaşımına uğrayan bono, delil başlangıcında bulunması gereken tüm unsurları taşımaktadır. Bu nedenle zamanaşımı nedeniyle kambiyo vasfını kaybeden bonoya dayanma imkânı olmayan hamil, temel ilişkiye dayanarak açılan davalarda, zamanaşımına uğrayan bonodan delil başlangıcı olarak yararlanabilir ve senetle ispatı gereken bir hukuki işlem hakkında iddiasını tanık dinleterek veya başka delillerle ispat etme imkânına sahip olur. Temel ilişkiden doğan borcun muacceliyet tarihi bononun vadesine kadar ertelenmiş olduğundan, delil başlangıcı niteliğindeki bonoya konu alacağın ispat edilmesi hâlinde, temel ilişkiden doğan borcun muacceliyet tarihi delil başlangıcı niteliğindeki bonoda yer alan vade tarihi olacaktır.”

Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatlarına göre zamanaşımına uğramış çeklerde ciro yoksa, bu husus keşideci ile hamil arasındaki temel ilişki için kanıt başlangıcı sayılmaktadır. Temel ilişkiden kaynaklanan alacak tanıkla ispatlanabilir ancak cirolu çekler taraflar arasındaki temel ilişki için kanıt başlangıcı sayılmaz.(1)

Dava dilekçelerinde hangi vakıaların hangi delillerle ispat edileceğinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir. İddiaya dayanak teşkil edilen delillerin sunulması hususunda özenli davranmak gerekir. Dosyaya sunulan deliller yargılamanın seyrini büyük ölçüde değiştirebilmektedir. Bu sebeple dava açmadan önce bir vekile danışmakta büyük fayda bulunmaktadır.

KAYNAKÇA :

(1)UYGULAMACILAR İÇİN MEDENİ USUL HUKUKU EL KİTABI 7. BASKI- İSMAİL ERCAN

Saygılarımızla

Stj. Av. Gaye AMİKLİOĞLU & Av. Selçuk ENER